.jpg)
BATI YAR | batyyar@mail.ru
Onun növbəti yubileyini - 80 yaşını qeyd edəcəydik. Yenə təriflər yağdırılacaqdı, bəlkə də, əgər buna lüzum görülsəydi, sağlığa badələr qaldırılacaqdı. Mənim üçünsə belə bir gündə onunla səmimi bir söhbət yerinə düşərdi. Çünki onun sözü-söhbətləri heç vaxt süni, boğazdan yuxarı, sözgəlişi, xatir üçün olmayıb.
Qismət, nəsib olmadı. Onu bu il mayın 19-da itirdik. Həmin gün Azərbaycan futbolu Sovet dövrünün ən böyük və yeganə nailiyyətinin memarını - Əhməd Lətif oğlu Ələsgərovu cismən də itirdi. Uzun illər yaşadığı Odessada dünyasını dəyişən Əhməd müəllim 3 gün keçmiş, "Çernomorets" stadionunun önündəki vida mərasimindən sonra, torpağa tapşırıldı.
Əhmədli uğurların Əhmədsiz xatirələri az olmayıb. Belə anlarda və ümumiyyətlə, əvvəllər ondan söz düşəndə, "Əhməd haradadır" deyib, məlum filmdən təskinlik üçün dilə gətirərdik. İndi isə həmin ifadələr yalnız qədir-qiymət haqqında istehza libaslı xatirələrə bürünür.
Əslində, onu çoxdan itirmişdik. Onun taleyi nədənsə həmişə bu kök üstə olmuşdu. 1966-nın ilk gəlişində də, "Bakı"ya son dönüşündə də gedəcəyi məlum idi. Əhməd Ələsgərov böyük məşqçilik arenasına qədəm qoyduğu ilk sınağın bəhrəsini dərərkən də ona münasibət belə olmuşdu: qısqananları, həsəd aparanları aşiqlərindən, sevənlərindən çox olmuşdu. Əslində, birincilər meydandakılar - futbol ictimaiyyəti və funksionerləri, ikincilər isə tribunadakılar - azarkeşlər və futbolsevərlər idi. Sonra da belə oldu.
Onun ilk uğuruna don geyindirmək istəyənlər, onun əsil, həqiqi olmadığını iddia edənlər də çox oldu. Amma bunu iddia edənlər unutdular ki, 1966-nın "Neftyanik"inin sükanı arxasında Vyaçeslav Sokolovu uzaqlaşdırtdırıb, yerinə məhz futbolçular özləri onu gətirtmişdilər. Onlar Azərbaycana xas, yaradıcı futbol oynamaq istəyirdilər. Bunu isə Əhməddən yaxşı duyan, bilən, ən əsası, nəzəriyyəni tətbiqi materiala çevirə bilən ikinci şəxs yox idi. Bu temperament ona dövrünün haqqı verilməyən novatorlarından biri olmağa kömək etdi. Bilirəm, indi çoxlarına inandırıcı görünməyən, kiməsə qəribə gələn, lakin o vaxtın məlum 4-2-4 taktiki oyun sxemini 4-4-2-yə dəyişən və həmin dövr üçün görünməmiş 4-3-3 variasiyasına da müraciət edən Sovet futbol pionerləri cərgəsində ilk uğur qazananı məhz Əhməd Ələsgərov idi. Özü də onun təlqin etdiyi üslub təbi və təbirindən göründüyü qədər hücum və ya müdafiə futbolu deyildi. Vəziyyətdən və yerindən asılı olaraq, əsl oyun, taktiki çeviklik nümunəsi idi. Onun komandalarının oyununu xoşlamamaq, bəyənməmək, onu sevməmək, ona azarkeşlik etməmək mümkün deyildi. Çünki o, nəticədən asılı olmayaraq, qurub- yaratmaq aşiqi idi. Yaradıcılıq onun hər kəlməsində, sözündə idi. Axı, onun böyük titulları, adı- sanı yoxdur. Amma deyim ki, 1966-cı il "Neftyanik"i ilə toxunulmaz taktiki qanunları pozmaq onun karyerasının nə ilk, nə də son uğuru idi. 1974-cü ildə daha bir ölkə "bürünc"ünü qazanaraq, yeganə nailiyyətini əldə edən "Çernomorets"i də ucaldan, SSRİ-də total futbol oynayan ilk komandanı qurmasını da misal çəkə bilərik. Bəli, o, Sovet dövrünün futbol qanunlarını istehsal edən iki müttəfiq respublikadan biri olan Ukraynaya öz futbol qanunları ilə getmişdi. Tacikistanda və Moldovada futbol məşəlini alovlandırmışdı. Bu respublikaların "Əməkdar məşqçi"si fəxri adını elə-belə, sadəcə, qara qaşına-gözünə görə almamışdı. Əhməd Ələsgərov tək Azərbaycana deyil, Ukraynaya, Tacikistana və Moldovaya möcüzə istehsal etməyə, öz töhfəsini verməyə getmişdi.
Onun haqqında, onunla irili-xırdalı, amma istənilən halda həmişə qısa görünmüş görüşlərin xatirələrindən çox danışa, yaza bilərəm. Amma Əhməd Ələsgərov haqqında nə yazsam, nə qədər yazsam da, yetməyəcək. Sözün özü az olacaq, bu məqam üçün çəkisi, sanbalı yetməyəcək.
Onun haqqında söz söyləmək üçün ölüm xəbərinə yazdığım kiçik məqalədəki kəlmələri bir daha təkrarlaya bilərəm: Əhməd Ələsgərov sözün həqiqi mənasında təpədən-dırnağa daim inkişaf edən məşqçi idi. Bunu da hər dəfə onunla söhbətdə müşahidə etmişəm. Heç vaxt heç nəyə hökmlə, mütləq fikirlə yanaşmazdı. Bunu dəqiq bilirəm.
Həmin məqalədən onu da bu sətirlərə köçürüm ki, təkcə 1966-cı ildə - 115 oyunda cəmi 6 qol vurmuş futbolçunun karyerasını yenicə başa vurduğu bir vaxtda - cəmi 31 yaşında atıldığı məşqçilik meydanında uğur qazanması nə qədər mümkün idi? Onu da yazmışdım ki, Əhməd Ələsgərov Banişevskinin İngiltərə meydanlarında top qovduğu bir vaxtda "Neftyanik"i SSRİ çempionatlarında ilk və son medalına qovuşduran mütəxəssisdir.
Əhməd haqqında quru rəqəmlərlə, quru faktlarla danışmaq olmur. Onun Vətən, Azərbaycan nailiyyətləri bununla bitdi, bitirildi. Qazandıqlarını ölkədən kənarda əldə etdi. Doğrudur, bir neçə dəfə Azərbaycana qayıtdı, Sovet dövründə, xüsusən də, müstəqillik illərində. Bir daha deyim ki, 1992-ci ildə, hər şeyin lap əvvəlində onun ulduzu futbola münasibətlə barışmadı. İllər sonra yenidən dözmədi, qayıtdı, amma yenə bir neçə parlaq oyun və ümid bəxş edib getdi.
Çox qəribə, paradoksal və müəmmalı idi: onu Azərbaycana dəvət edənlərin özləri də ona mane olurdular. Bəlkə dərhal da nüfuzunu görüb, ətrafdakılarla hətta ünsiyyətdə belə səmimiyyətini həzm edə bilmirdilər. Bəlkə də dilini sevmirdilər.
O ayrılıq çox yorğun oldu. Bəlkə mənə elə gəlmişdi. O çıxıb gedəndə, "belə dönüş bir daha olmayacaq" deyə düşünmüşdüm. "Qayıdarsınızmı", "Qayıdacaqsınızmı" sualarına da cavabları birmənalı olmuşdu...
Doğrusu, bir dəfə də qayıtdı, amma bu dəfə qısa müddətə. Aydın idi ki, tez də yola salınacaq. Hərçənd deyirdilər "Bakı"ya işləməyə gəlib, mənsə düşünürdüm ki, yumşaq desək, xeyir-dua verməyə gəlib - gedəcək. Çünki bilirdim ki, bu qayıdış o qayıdışdan deyil. Klubda çox iddialı danışanlar var idi. Belə yerdə Əhməd müəllim yalnız maneəyə çevrilə bilərdi.
Bəli, sonuncu dəfə onu "Bakı"da görməyə müvəffəq olduq.
Əhməd müəllim haqqında, qısaca, xasiyyətnamə versək, yenə köhnə sözlərə qaytmalı olaram: o, tipik azərbaycanlı və elə buna görə də xasiyyəti qəbuledilməz idi. Ona görə də onun üçün futbol hər şeyi nüfuza, ada-sana, titula qurban verə biləcəyi meydan deyildi. "Neftçi"də də, "Çernomorets"də də, müstəqillik illərində də onu ram etmək istəyənləri ən sərt şəkildə məlum yerə yollamaqdan çəkinmirdi. Elə buna görə futbolda ən yüksək zirvələri fəth edə bilməsə də, Əhməd elə buna görə Əhməd idi; əvəzedilməz xarakter və xasiyyət sahibi, bəzən güzəştə getməyəcəyi güman edilmədiyi halda - yumşaq, bəzən isə sərtlik gözlənilmədiyi halda - amansız Əhməd idi. Və o bu torpaqda sözün ən böyük mənasında üslub, dəst-xətt, tərz, yenilik gətirən ən böyük, hələ də yeganə, həm də əbədiyyət qazanmış, adı dillərdən düşməyəcək məşqçidir.
BATI YAR
P.S.Onunla bağlı, taktiki düşüncəsini, Vətənə bağlılığını, Vətən nisgilini əks etdirən bir neçə xatirəni bölüşmək istəyirdim. Amma xatirələr hələ də və o qədər canlıdır ki, onun ölümü ilə barışmır. Bəlkə qələm bu xatirələri keçmiş zamana kökləməyə, bir daha təkrarlanmayacaq anlar kimi həmin epizodlara müraciət etməyə nə vaxtsa imkan verəcək...
|
